Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου 2010

Φωτιές, καταστροφές και βιβλία

Η Έκθεση Βιβλίου στο Ζάππειο σήμερα κλείνει και δεν την επισκέφθηκα ακόμα. Θα πρέπει να κάνω ένα πέρασμα, να σας πω κιόλας, έστω και ένα κάτι, βλέποντας και κάνοντας. Ψάχνω όλη την εβδομάδα ένα θέμα για την ανάρτηση, ψαχουλεύω τα ράφια, το μυαλό μου και δεν καταλήγω κάπου. Έχω δυο θέματα, πολύ αγαπημένα, αλλά τα έχω κρατημένα για μπακάπ ένα πράγμα. Τα φυλάω σαν την τελευταία μπουκιά που κρύβει όλη την δύναμη.
Δεν την πρόλαβα από το ξεκίνημά της αλλά χτες στην τηλεόραση είχε μια βιβλιοταινία. Αν και με απανωτά τεράστια διαλείμματα διαφημίσεων, την παρακολούθησα. Πρωταγωνιστής, με στρογγυλά γυαλιά και ένα κρεμαστό σάκο στον ώμο, ο Τζόνι Ντεπ που κυνηγούσε ένα απόκρυφο βιβλίο, γραμμένο λέει από τον Εωσφόρο, η εικονογράφησή τριών γνήσιων αντιτύπων του 16ου αιώνα περιείχε το μυστικό της πρόσβασης στις εννέα πύλες, στην τεράστια δύναμη του κακού. Δράση στις δυο πλευρές του Ατλαντικού, την Αμερική, την Ισπανία και την Γαλλία, παραφυλάγματα, τρεχαλητά, κυνηγητό, παλέματα, με και χωρίς όπλα, μεταμφιέσεις και φανατικοί συλλέκτες σπάνιων βιβλίων, σκηνικά με φόντο βιβλιοθήκες που τελικά τυλίγονται στις φλόγες μαζί με νεκρούς τους σοφούς ιδιοκτήτες τους που κατέχουν πολύτιμα μυστικά. Δεν μένει τίποτα όρθιο, όλα στην πυρά. Τέτοια δύναμη αποδίδεται σε βιβλία! Υπάρχουν βέβαια αρκετές βιβλιοταινίες, μου έρχονται διάφορες στο μυαλό, μερικές που έχω και άλλες που θα εκκρεμούν, θα ήθελα να δω κάποτε.
Φωτιά, μεγάλος και ολοκληρωτικός εχθρός του χαρτιού. Δεν μένει τίποτα, μόνο στάχτες που σκορπάνε, σκόνη που εξανεμίζεται, ένα τίποτα που δεν ανασυστήνεται, ένα σώμα που δεν ανασταίνεται.
Εικόνες καμένων βιβλίων και βιβλιοθηκών. Βιβλία στην πυρά, είναι ο τίτλος του βιβλίου του ιστορικού Lucien X. Polastron που ζει στο Παρίσι, ειδικεύεται στις αραβικές και κινεζικές σπουδές, έχει γράψει για την καλλιγραφία και μια σημαντική συμβολή πάνω στο χαρτί. Η θυελλώδης ιστορία των μεγαλύτερων βιβλιοθηκών του κόσμου είναι ο υπότιτλος. Βιβλίο χορταστικό, των 300 σελίδων με σημειώσεις, βιβλιογραφία και ευρετήριο που περιδιαβάζει καταστροφές, από την Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, σε αφανισμούς κινεζικών βιβλιοθηκών, ρωμαϊκές και κατακτητικέ πυρές, θρησκευτικού φανατισμού εμπρησμούς. Το 1789 Γάλλοι επαναστάτες αφάνισαν βιβλιοθήκες, το 1814 οι Άγγλοι έβαλαν φωτιά την Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου και άλλα πολλά έως τον 21ο αιώνα. Το 1933 οι Ναζί έκαψαν βιβλία στο Βερολίνο και αλλού. Σήμερα υπάρχει ένα υπόγειο μνημείο εκεί που στήθηκε η βιβλιοπυρά. Βιβλία που καταστράφηκαν από βομβαρδισμούς του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, τα 12 εκατομμύρια βιβλία λεία των Σοβιετικών το 1945 τα ίχνη των οποίων διασκορπίστηκαν, οι συνέπειες της πολιτιστικής επανάστασης στην Κίνα, οι καταστροφές των Ταλιμπάν και ειδικότερα το κάψιμο της Βιβλιοθήκης Pul-i-Khumri στο Αφγανιστάν το 1998, και το 2003 οι εξολοθρεύσεις βιβλίων σε Ιρακινές βιβλιοθήκες από τους Αμερικανούς. Η λίστα είναι μακριά, πιάνει από την αρχαιότητα έως και το σήμερα. Πληροφορίες πολλές, λεπτομέρειες άφθονες, ό,τι δίνουν οι πηγές παρατίθεται. Ακολουθούν και σκέψεις προβληματισμού για το τότε αλλά και για σήμερα και τις συνέπειες των νέων τεχνολογιών.
Τα βιβλία ευάλωτα, εύκολα θύματα. Μερικά βιβλία σώθηκαν, ολόκληρα ή και μισά, μέσα από περίεργες διαδρομές, αλλόκοτες συμπτώσεις, μεταφράσεις. Άλλα χάθηκαν για πάντα. Γνωρίζουμε μόνο μέσα από μνείες, έμμεσες αναφορές ότι υπήρξαν κάποτε. Ένα μυστήριο τα καλύπτει και γεμίζει φιλόδοξη ελπίδα εκείνους που επιθυμούν να ανακαλύψουν ένα χαμένο βιβλίο και να εκπλήξουν τον κόσμο. Οι πλαστογράφοι μπαίνουν σε πειρασμό να το κατασκευάσουν και να το παρουσιάσουν ως πρωτότυπο για να πλουτίσουν. Για αυτά τα «γνωστά άγνωστα» βιβλία έχει γράψει ο Suart Kelly, Το βιβλίο των χαμένων βιβλίων: η ιστορία των σπουδαίων βιβλίων που δεν θα διαβάσουμε ποτέ, (μετάφραση Ρίτα Κολαΐτη, εκδόσεις Πατάκη, 2005, 636 σελίδες), έχει λίγο δραματικό τόνο ο τίτλος.
Σκέφτομαι ότι, δεν γίνεται, θα υπάρχουν και πάμπολλα βιβλία, άξια, σε όλες τις γλώσσες που κυκλοφορούν στα πλάτη και μήκη της Γης που έμειναν σε σκοτεινά συρτάρια και ποτέ δεν μπήκαν στα καλούπια του Γουτεμβέργιου. Θα υπάρχουν και άλλα βιβλία που μεταδίδονταν από το μονοπάτι του προφορικού λόγου, και κάπου σκόνταψαν και έχασαν τον δρόμο της συνέχειας. Άσε εκείνα που έμειναν κλειδωμένα μέσα σε κεφάλια και ποτέ δεν βρήκαν το σχήμα του λόγου.
Οι πορείες στο πέρασμα των καιρών έχει και απώλειες, πολλές…

15 σχόλια:

Hfaistiwnas είπε...

Τα λες πολύ καλά..
Ο μεγαλύτερος εχθρός των βιβλίων..

Μαραμπού είπε...

Αχ η "Ένατη πύλη" του Ρομάν Πολάνσκι. Την έχω δει πολλές φορές, μια εκ των αγαπημένων μου ταινιών. Μου γεννά το αμάρτημα του φθόνου! Στην αρχή φθονούσα την τσάντα του Τζόνι Ντεπ, σε σημείο να την αναζητώ στα μαγαζιά της Θεσσαλονίκης λέγοντας: "Θυμάστε την τσάντα που είχε ο Τζόνι Ντεπ στην Ένατη πύλη; Αυτή θέλω!" όπως κάποιος άλλος "αμαρτωλός" σε κάποιο άλλο μέρος της πόλης να έλεγε: "Θυμάστε το μαλλί της Κάθριν Ζέτα Τζόουνς στο μιούζικαλ Σικάγο; Αυτό θέλω!!"
Ύστερα, φθονούσα το βιβλιοπωλείο αυτού που πέθανε σύμφωνα με το σχέδιο της σκοτεινής γκραβούρας. Φθονούσα την έπαυλη του μοναχικού συλλέκτη. Το εργαστήρι των βιβλιοδετών στα βάθη της Πορτογαλίας. Στο τέλος κατάλαβα ότι φθονώ πράγματα που δεν μπρρω να αποκτήσω (ούτε την τσάντα δεν κατάφερα να βρω!) και στράφηκα σε κάτι πιο εφικτό. Την εκπληκτική μουσκή!

http://www.youtube.com/watch?v=uDl0GkTAWgw

Μαραμπού είπε...

Μερικές σκηνές είχαν τη υποβλητική δύναμη να μεταδώσουν ακόμα και τη μυρωδιά των δερματόδετων βιβλίων!
Πες την αλήθεια Elli, σου δημιουργούσαν ένα παράξενο ρίγος οι σκηνές όπου ο Τζόνι Ντεπ άναβε ένα τσιγάρο πριν εξετάσει τα σπάνια βιβλία ;) Έγώ πάντως το ένιωσα!!
Όσο για τις καταστροφές βιβλίων, θρηνώ με οδύνη. Αλλά για να δικαίωσω και λίγο τον Poet από την προηγούμενη ανάρτηση περί άρλεκιν και "αρλεκίνων" αναγνωστών, θα πω ότι, ναι μεν αποτελούν για πολλούς τα πρώτα αναγνώσματα αλλά αν δεν τα αποτινάξεις νωρίς δε θα γίνεις ποτέ ο "ακροβάτης" του τσίρκου!
θα κλείσω με μια φράση του Λίχτενμπεργκ (Γερμανού φιλόσοφου και παθιασμένου αναγνώστη) επί του θέματος, γεμάτη λεπτή ειρωνεία και οξυδέρκεια, χαρακτηριστικά που τον έκαναν γνωστό:
"Πρόταση: Κάποιο χειμώνα παγερό να κάψουμε βιβλία".
Καληνύχτα.

Roadartist είπε...

Πολύ ωραία ταινία.. η Ένατη Πύλη.. με είχε συνεπάρει όταν την είχα δει.. και ο J. Depp εξαιρετικός..

Elli είπε...

Hfaistiwna γεια και χαρά και καλήμέρα!

Μαραμπού, ο σάκος τέλειος πράγματι και όλες οι εικόνες δικές μας σαν εικόνες που να, τώρα, μοιραζόμαστε. Η μουσική μου ξέφυγε αλλά θα το φροντίσω χάρη σε σένα... Τώρα για ξανά για τα Άρλεκιν: καλύτερα δεν είναι η μάνα σου (εφόσον είναι γυναικείο ανάγνωσμα) να διαβάζει έστω και αν το ταξίδι είναι Άρλεκιν, να έχει αυτήν τη διέξοδο αντί να σφουγγαρίζει καθαρά πατώματα ή ή

Roadartist χαίρομαι που σου άρεσε τόσο, μα πού ζούσα τέλος πάντων

librarian είπε...

Καλημέρα και από εμένα. Πράγματι ωραία βιβλιοταινία. Στηρίζεται στο βιβλίο η λέσχη Δουμάς του Perez. Είμαι σίγουρη ότι το βιβλίο θα είναι πολύ καλύτερο αλλά δυστυχώς αν και αγορασμένο ακόμη δεν το έχω διαβασμένο.
Πόσες φορές άραγε να έχω αναφερθεί σε αυτήν την ταινία Έλλη;;;;;
:)

Ε νομίζω αρκετά μιλήσαμε για τα Άρλεκιν. Ελεύθερος είναι ο καθένας να διαβάσει ό,τι θέλει στην τελική, να έχει όποια ευχαρίστηση και όποια διέξοδο θέλει.
Ας μιλήσουμε για τις δικές μας διεξοδους...

Elli είπε...

Librarian σίγουρα πολλές φορές έχεις αναφερθεί στην ταινία και τον πρωταγωνιστή της μα τώρα την είδα και άναψε φωτιές!!!!! :):)

paramythou είπε...

Ας μην είμαστε ρατσιστές.
Ασε που καμιά δουλειά δεν είναι ντροπή.
Ας δούμε λοιπόν τις ταινίες ως μιαν αφορμή για να διαβάσουμε κανένα βιβλίο.

Elli είπε...

paramythou, ναι, ας μην είμαστε ρατσιστές, ναι να παίρνουμε αφορμές για ανάγνωση και κουβέντες... Καλό βράδυ!

Μαραμπού είπε...

Τελευταία κουβέντα για τα άρλεκιν. Ύστερα θα σεβαστώ την παρότρυνση της librarian.
Ναι Elli, προτιμώ η μάνα μου να μην διαβάζει άρλεκιν με τον ίδιο τρόπο που την προτιμώ να μην βλέπει με απάθεια τις άθλιες σαπουνόπερες που προβάλλει η τηλεόραση! Θα την προτιμούσα να διαβάζει, ωστόσο, με την ίδια έστω απάθεια, λίγους στίχους ενός ποιήματος. Αλλιώς, να μην διαβάζει καθόλου!
Νομίζω, συμπαθώ περισσότερο τους ανθρώπους που επιλέγουν (έστω και εν αγνοία τους!) τη μη ανάγνωση από την ενασχόλησή τους με ευτελή αναγνώσματα. Δυστύχως η φράση "χαζεύω στην τηλεόραση" έχει και το αντίστοιχό της στο χώρο των βιβλίων!
Και να θυμάσαι Elli ότι η έννοια "άρλεκιν" έχει πολύ περιοριστική ισχύ, στα μυαλά των ανθρώπων, ενώ δεν συμβαίνει στα αλήθεια αυτό. Συνήθως αυτοί που τα περιφρονούν, δεν αντιλαμβάνονται ότι με τις αναγνωστικές τους επιλογές, βολτάρουν στην περίμετρό του, χωρίς να έχουν πατήσει ποτέ εκτός κύκλου!
Όσον αφορά το παράδειγμα της librarian, σίγουρα για μια τέτοια απώλεια δεν υπάρχει ενδεδειγμένος τρόπος αντιμετώπισης.
Μα κάποιος, κάπου, κάποτε, πρέπει να θρηνήσει για την απώλεια των εγκεφαλικών του κυττάρων και ένα ζεστό βράδυ, να παρηγορηθεί με Φλωμπέρ!
"Αν δεν υπήρχαν τόσοι βλάκες (συγγραφείς, εν προκειμένω, πρσθέτω εγώ!), οι έξυπνοι δε
θα' χαν καμιά τύχη" Μάρκ Τουέην.

Ευχαριστώ για τα ερεθίσματα.
Καλό απόγευμα σε όλους!

ΑΚΑΜΑΣ είπε...

Μαραμπού εγώ θα διαφωνήσω λίγο, προτιμώ κάποιον να διαβάζει συνειδητά έστω και ένα άρλεκιν παρά να χαζεύει στη τηλεόραση, υπάρχει ελπίδα να περάσει και στη σοβαρή λογοτεχνία.

despoina είπε...

Αγαπητοί φίλοι,
έρχομαι να συμπληρώσω στα όσα ενδιαφέροντα αναπτύξατε
και να σας υπενθυμίσω
το βιβλίο ΦΑΡΕΝΑΙΤ 451
του Ρευ Μπραντμπερυ ,
και την ομώνυμη ταινία- από τον Φρανσουά Τρυφώ- που βασίστηκε σε αυτό.ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΑ και τα δυο.
Φαρεναϊτ 451 είναι οι βαθμοί στους οποίους καίγεται το χαρτί, επειδή σε κάποια εποχή τα βιβλία είναι επικίνδυνα και όλα είναι απαγορευμένα , μόνο η τηλεόραση επιτρέπεται, η τηλεόραση που καθοδηγεί, οι πυροσβέστες αντί να σβήνουν φωτιές, ανάβουν φωτιές και καίνε τα βιβλία....
ο Μ. είναι πυροδότης...
..Πόσο καιρό είστε πυροδότης;
..Από 20 χρονών..
..Διάβασες ποτέ κάποιο από τα βιβλία που έκαψες;
..μα αυτό είναι παράνομο.
Είναι πολυ καλή δουλειά , τη Δευτέρα καίω Μίλεν, την Τετάρτη Ουιτμαν, την Παρασκευή Φώκνερ , τα καίω μέχρι να γίνουν στάχτες και μετά καίω και τις στάχτες...
..Εύχομαι να παραμείνει το βιβλίο, μύθος επιστημονικής φαντασίας..
Καλό απόγευμα σε όλους.

Ιliana είπε...

...σκόρπιες σκέψεις... σχεδόν- και όχι απαραίτητα- απαντήσεις σε όλα τα παραπάνω (σαφώς και ΟΧΙ δικές μου...):
"Κάθε τόσο, όλο και κάποιος λέει ότι σήμερα οι νέοι δεν διαβάζουν πια... Δεν ξέρω αν συμφωνώ. Ασφαλώς στις μέρες μας ο κόσμος βλέπει πολλή τηλεόραση και υπάρχουν άτομα που δεν κάνουν τίποτα άλλο... αλλά είναι εξίσου αλήθεια ότι ουδέποτε τυπώνονταν τόσα πολλά όσα στην εποχή μας... το πρόβλημα που ισχύει και για τα βιβλία είναι αυτό της πληθώρας..
.... οι λεκέδες, οι στάλες της υγρασίας, η δουλειά των σαρακιών, που μερικές φορές σκάβουν μονοπάτια σε εκατοντάδες σελίδες διαθέτουν την ομορφιά που έχουν και οι κρύσταλλοι του χιονιού. Ακόμη και ένα ακρωτηριασμένο αντίτυπο μπορεί να μας αφηγηθεί μια ιστορία συχνά δραματική: ένα σβησμένο όνομα εκδότη για να ξεγλιστήσει από τη λογοκρισία, σελίδες λογοκριμένες από υπερβολικά σεμνότυφους αναγνώστες ή βιβλιοθηκάριους, κοκκινισμένες σελίδες που τυπώθηκαν κρυφά με φτηνά υλικά, ίχνη της μακράς παραμονής στα υπόγεια ενός μοναστηριού, υπογραφές, σημειώσεις, υπογραμμίσεις που αφηγούνται την ιστορία ποικίλων κατόχων μέσα σε δύο ή τρεις αιώνες..."
Uberto Eco, Αναμνήσεις επί χάρτου (2007)

Elli είπε...

Μαραμπού άργησα λίγο να απαντήσω αλλά υπήρξε απώλεια στο προσωπικό περιβάλλον και απορυθμίστηκα. Χαίρομαι για την ολοκληρωμένη άποψή σου που αποτέλεσε και κίνητρο της ανάρτησης και έχει και εξομολογητικό χαρακτήρα κάπως. Δεν επιμένω, ακούω με ενδιαφέρον και θα ήθελα να μπορώ να κάνω χρήση της τεράστιας δύναμης των άρλεκιν και σαπουνοόπερων (χάλια βγαίνει σε αυτήν την πτώση η δανεική μεταφορά).

ΑΚΑΜΑ ελπίζω να σε ενδιαφέρει η ανάρτηση, νιώθω την ελπίδα που πεθαίνει τελευταία...

Despoina γεια! καλές οι εικόνες και το απόσπασμα. Ομολογώ ότι την ταινία δεν την έχω, την βάζω λοιπόν στα μελλοντικά προς

Iliana Araka τα αποσππάσματα που διάλεξες να μιλήσουν για σένα, λένε μεταξύ άλλων πόσο είσαι μαγεμένη από τα βιβλία και τις ιστορίες τους. Σε ευχαριστούμε για την παρέα και το παρόν σου.

dimitris είπε...

Στο μυαλό μου έρχεται το εξαιρετικό βιβλίο του Ρέυ Μπράντμπερυ "Φαρενάιτ 451". Επίσης το κάψιμο του βιβλίου του Μίμη Ανδρουλάκη λίγα χρόνια πριν, στη Θεσσαλονίκη. (Τι ντροπή!) Κάποιοι φοβούνται τη δύναμη που κρύβεται στις σελίδες των βιβλίων. Τι θα γίνει με την εξάπλωση των "ηλεκτρονικών βιβλίων" στα χρόνια που έρχονται; Ισως εφεύρουν καταστροφικούς "ιούς" για να φιμώσουν τα ενοχλητικά βιβλία.