Δευτέρα 30 Μαΐου 2011

Ένα μεγάλο βιβλίο για μικρούς

Kάλλιστα θα μπορούσε αυτή η εικόνα να είναι ένας πίνακας, ένας μεγάλος πίνακας. Κι όμως είναι μια μικρή εικόνα στη σελίδα ενός μεγάλου βιβλίου.

Περιπλανώμενη στην όμορφη πιο πολύ από ποτέ Θεσσαλονίκη, αναζήτησα καταφύγιο στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Περπάτησα σε ένα άδειο από φύλακες και ανθρώπους μουσείο γεμάτη από χαρά γιατί τουλάχιστον ήταν εκεί τα εκθέματα σαν να με περίμεναν. Είχα χώρο και χρόνο να αναπνεύσω, να παρατηρήσω, να σκεφτώ και να επεξεργαστώ ένα προς ένα τους πίνακες, τα γλυπτά και τις κατασκευές που αποτελούν τη μόνιμη έκθεση του μουσείου αλλά και τις άλλες δύο εκθέσεις που συνάντησα.
Όταν τέλειωσα τη βόλτα μου επέστρεψα στην αίθουσα που σαν από ένστικτο άφησα για το τέλος.
Γύρω γύρω οι τοίχοι ήταν καλυμμένοι από τις εικόνες ενός βιβλίου, στη μέση σε προθήκες ακουμπισμένες ορισμένες τυπωμένες σελίδες με την τελική μορφή των εικόνων καθώς και με
την ιστορία που συνόδευαν και σε μία άκρη της αίθουσας υπήρχε το ίδιο το βιβλίο σαν πίνακας ακουμπισμένος σε καβαλέτο, έτοιμο να το ξεφυλλίσεις, να το διαβάσεις.
Οι περιπέτειες της Μαίρης της πινέζας είναι πράγματι ιδιαίτερες γιατί δεν πρόκειται για μια πινέζα που μείνει καρφιτσωμένη σε όλη της ζωή σε έναν τοίχο αλλά για μια πινέζα που καρφιτσώνεται στη σόλα ενός παπουτσιού και ταξιδεύει παντού μαζί με τον ιδιοκτήτη των παπουτσιών και ζει αρκετή από τη ζωή του. Πιο ιδιαίτερη όμως είναι η εικονογράφηση του βιβλίου, η μαγεία των παιδικών βιβλίων, βιβλία που σχεδόν γίνονται έργα τέχνης.
Όλη η αίθουσα γεμάτη από τις ζωγραφιές του Απόστολου Βέττα.
Από τις ασπρόμαυρες πρώτες γραμμές μέχρι την τελική τυπωμένη μορφή τους.








Μια πρωτότυπη έκθεση κλεμμένη από το συρτάρι ενός εικονογράφου, η οποία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της 8ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης και ευτυχώς παραμένει στο μουσείου για όσους δεν ήταν εκεί κατά τη διάρκεια της έκθεσης.

Κυριακή 22 Μαΐου 2011

Γιορτή Βιβλίου στο Ζάππειο

Κύκλο έκανε πάλι ο καιρός και έφτασε η έκθεση Βιβλίου στο Ζάππειο. Γιορτή Βιβλίου τιτλοφορείται, είναι η 34η στην σειρά και θα διαρκέσει από τις 13 έως τις 29 Μαΐου 2011. Την έχω επισκεφθεί δυο φορές και το βλέπω για δυο ακόμα. Βοηθάει και ο καιρός, η θέα της Ακρόπολης και η ανοιχτοσύνη του ουρανού τα πρωινά, με φεγγάρι τα βράδια.
Δεν είναι αχανής και δαιδαλώδης. Τα περίπτερα δεν είναι τοποθετημένα στην κατηφόρα αλλά σε σημείο επίπεδο και δεν μου έκαναν παράγκες, φτηνοκατασκευές. Αντίθετα, μου φάνηκε ότι η βόλτα του επισκέπτη ήταν πιο αυτονόητη, χωρισμένη σε τρεις βατές βασικές συστάδες. Οι συμμετοχή των εκδοτικών οίκων, είναι αλήθεια, μοιάζει να είναι μικρότερη, 120 περίπτερα νομίζω. Η σήμανση πολύ βοηθητική, δεν χρειαζόταν να φτάσεις μπροστά για να δεις τον εκδοτικό οίκο καθώς διακρίνονταν από μακριά, σαν αφτιά από τα πλάγια. Δεν θα μπορούσε να πει κανείς, από όσο είδα, ότι υπήρχε συνωστισμός, ότι ο κόσμος σπρωχνόταν μπροστά στους πάγκους ούτε πάλι ότι επικρατούσε ερημιά και εγκατάλειψη. Η ροή ήταν σταθερή και προς το πυκνή χωρίς να φτάνει την πανηγυριώτικη κοσμοσυροή. Το γεγονός έκανε το θέμα επικοινωνιακό. Οι άνθρωποι των εκδόσεων δεν είχαν το ύφος του παρατημένου και απελπισμένου, ήταν απασχολημένοι και πρόθυμοι να απαντήσουν σε ζητούμενα. Μετά από πολλά χρόνια, οι κατάλογοι των εκδόσεων δεν ήταν κρυμμένοι να πρέπει να τους ζητήσεις και να τους λάβεις με μια γκριμάτσα απροθυμίας. Οι κατάλογοι ήταν σε σημεία ευκρινή, προσφέρονταν με προτροπή και πάνω από όλα οι περισσότεροι ήταν φρέσκοι, πρόσφατα ενημερωμένοι, απαλλαγμένοι από την υπερβολή του όγκου και γενικών εντυπωσιασμών.
Ο κατάλογος της 34ης Γιορτής Βιβλίου μικρός το δέμας (στο σώμα), λιτός και μινιμαλιστικός αλλά αισθητικά καλόγουστος και παιχνιδιάρης. Σε χρώματα άσπρο, μαύρο, κόκκινο, η αφίσα και το εξώφυλλο σχηματίζουν ένα πρόσωπο. Κυριαρχούν δυο μάτια σε άσπρο βάθος, μύτη η κόκκινη ράχη του ίδιου του καταλόγου, μια τούφα μαλλιά οι σελίδες του και στόμα τα πληροφοριακά λογάκια σε ημικύκλιο. Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει τα ονόματα των οίκων που συμμετέχουν στην Γιορτή, τα είδη που εκδίδουν, και τα στοιχεία επικοινωνίας και σε ποιο περίπτερο της Έκθεσης βρίσκονται.. Από την σελίδα 22 ξεκινούν οι διαφημίσεις των χορηγών, μαζεμένες όλες μαζί στο δεύτερο μέρος από τις συνολικά τις 48 σελίδες του καταλόγου. Διαφημίσεις εκδοτικών οίκων, μιας βιβλιοθήκης, ενός βιβλιοπωλείου και ενός διαδικτυακού τόπου, εφημερίδων και περιοδικών, ραδιοφωνικών σταθμών, τυπογραφικών επιχειρήσεων και του ΣΕΒΑ (Σύλλογος Εκδοτών Βιβλίου Αθηνών) και του ιστότοπού του (www.seva.gr). Από τις διαφημίσεις κρατώ την Κεντρική Δημοτική Βιβλιοθήκη Αθηνών στον σταθμό Λαρίσης χωρίς, όμως, ωράριο λειτουργίας, τηλέφωνα ή άλλη ένδειξη επικοινωνίας. Σημειώνω την παρουσία του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου (http://aspida.osdel.gr) με «Προστατεύουμε τους Δημιουργούς». Και βέβαια, ενθουσιάζομαι με το πρόγραμμα, κίνηση «Με διάβασες; Χάρισέ με!», «Δωρίστε ένα βιβλίο, σώστε μια βιβλιοθήκη», «Φέρε μαζί σου στην έκθεση ένα βιβλίο» το οποίο μπορεί να παραδοθεί στο περίπτερο της Γραμματείας. Επίκεντρο της εκστρατείας οι βιβλιοθήκες της Λέρου και των Λειψών. Ήδη έχουν προσφέρει στήριξη η Βιβλιοθήκη του Λυκείου των Ελληνίδων και μεγάλο έμπρακτο ενδιαφέρον έχει εκδηλώσει το Αρσάκειο Σχολείο.
Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων δεν περιλαμβάνεται στον κατάλογο, αποτελεί ανεξάρτητο πολύπτυχο, έχω μια εξήγηση, ότι δεν συντονίστηκε και σταθεροποιήθηκε εγκαίρως ώστε να συμπεριληφθεί, ίσως πάλι να θεωρήθηκε ότι τα ανεξάρτητα φυλλάδια διακινούνται πιο άνετα. Κάθε μέρα έχει από κάτι τι, πυκνώνουν οι εκδηλώσεις τα Σαββατοκύριακα. Είχε ενδιαφέρον και τον κόσμο του, ειδικά τα παιδικά.
Η φετινή εξόρμηση βρήκε ως αντικείμενο την χαρτογραφία, (όπως άλλη φορά την φωτογραφία). Σκόνταψα στις θεσσαλονικιές εκδόσεις Ζήτη (www.ziti.gr), πόσο κρίμα είναι εκδόσεις από άλλα μέρη της Ελλάδας να μην είναι τόσο φανερές, τόσο προσβάσιμες και γνωστές! Η σειρά «Ταξίδια με χάρτες σε τόπους και ουτοπίες» που ξεκίνησε το 2007 έχει τρεις τίτλους για ταξίδια, ιστορίες με χάρτες, το γεωγραφικό μήκος. Δεν τους αντιστάθηκα.
Ας κλείσω με το παράθεμα που προτάσσεται στο πρώτο της σειράς. Είχε πει ο Oskar Wilde το 1895: «Ένας χάρτης που δεν περιλαμβάνει την Ουτοπία, δεν αξίζει ούτε μια ματιά, αφού αφήνει έξω τη χώρα εκείνη στην οποία η Ανθρωπότητα πάντα καταφεύγει.»

Δευτέρα 16 Μαΐου 2011

Άνοιξα τον υπολογιστή, οι Βολτίτσες με καλούν, τις πεθυμώ και εγώ αλλά να συγκεντρωθώ σε βιβλιοθέματα, δεν μου βγαίνει. Μου φαίνεται ότι δεν γίνεται με τα διάφορα που παίζουν στο προσκήνιο συνέχεια, με τον χαμό που απλώνεται σαν σκοτεινή κηλίδα και λεκιάζει τις σκέψεις και τις πράξεις μας, την βία που μοιάζει να κυριεύει ύπουλα τους συνανθρώπους μας όλο και περισσότερο, που έχει τρυπώσει και έχει βρει έδαφος πρόσφορο για να ριζώσει.
Και μου έρχεται στο μυαλό ότι οι θεοί του Ολύμπου απέφευγαν να καλέσουν στα συμπόσιά τους τις μυθικές θεότητες που λέγονταν Έρις και Βία, θεότητες της φιλονικίας και της διχόνοιας η μια και του καταναγκασμού και της βίαιης επιβολής η άλλη. Γιατί από όπου περνούσαν έσπερναν τον πόνο, τον πόλεμο και τα συνακόλουθά τους. Το ότι δεν τις προσκαλούσαν καθόλου δεν τις πτοούσε και δεν δίσταζαν να εμφανιστούν απρόσκλητες και να κάνουν τα πονηρά τους τεχνάσματα. Κόλπα που έπιαναν, τσιμπούσαν και οι ίδιοι οι αρχαίοι θεοί που δεν ήταν απαλλαγμένοι από ματαιότητες και αλαζονείες. Τρανταχτό παράδειγμα είναι πώς άρχισε ο δεκάχρονος Τρωικός Πόλεμος με το μήλο που έριξε στο τραπέζι η Έρις για την «ωραιότερη», την «καλλίστη».
Μα αφού τους μηχανισμούς της Έριδας και της Βίας τους γνωρίζουμε από παλιά, η ανθρωπότητα τους έχει υποστεί επανειλημμένα, μας έχει δοθεί η ευκαιρία να τους αναλύσουμε και να τους μελετήσουμε, τους επιτρέπουμε όχι απλά να υπάρχουν αλλά τους τροφοδοτούμε και τους αναπτύσσουμε; Δεν λέω, ακάλεστες μπαίνουν, πάντα θυμωμένες, με πανουργία και ζαβολιές γεμάτες και μα και εμείς εύκολα μπερδευόμαστε, λίγο τους αντιστεκόμαστε από τότε, από πάντοτε…

Κυριακή 8 Μαΐου 2011

Άνοιξη

Μπροστά στην άγραφη οθόνη με θέα ένα γαλάζιο κομμάτι ουρανού που διακόπτεται από τα γνωστά που κουβαλάνε οι ταράτσες των πολυκατοικιών. Μεγάλη περιέργεια έχω να δω τι θα προκύψει τώρα τελικά, πού θα πάει.



Ας κρατήσω λίγο το εποχικό πνεύμα, το πνεύμα της Άνοιξης που κοντοστέκεται, χτυπάει την πόρτα αλλά διστάζει στο κατώφλι του καιρού. Έρευνες λένε, με στοιχεία στατιστικά, ότι η ανάγνωση ευνοείται από την κακοκαιρία. Οι βόρειοι λαοί διαβάζουν κατακόρυφα περισσότερο από εκείνους του νότου. Και ακόμα μέσα την ίδια χώρα, άρα με την ίδια εκπαίδευση και νοοτροπία, υπάρχουν διαβαθμίσεις στα ποσοστά ανάγνωσης. Όπου ο καιρός είναι πιο ανοικτός, οι άνθρωποι διαβάζουν λιγότερο, εντυπωσιακά λιγότερο. Βγαίνουν έξω, επικοινωνούν αναμεταξύ τους, στέκονται στον προφορικό λόγο (μα έτσι και αλλιώς υπάρχει η κυριαρχία του προφορικού και της εικόνας εξαιτίας της καταλυτικής τηλεόρασης που κοιμάται και ξυπνάει την ίδια ώρα με εμάς και των διαδικτυακών κοινωνικών μέσων συνέχεια στην διάθεσή μας).

Είναι η Άνοιξη και το Καλοκαίρι, η καλοκαιρία, το εύκρατο κλίμα, λοιπόν, τόσο άσπονδοι εχθροί της φιλαναγνωσίας; Μπα, δεν θα το πάρω έτσι αβασάνιστα το αποτέλεσμα της μελέτης. Ενδιαφέρουσα η σύνδεση των στοιχείων του εξωτερικού περιβάλλοντος και της ανάγνωσης, και βέβαια θα έχουν κάποια αλληλεπίδραση, ο καιρός άλλωστε είναι παράγοντας που επηρεάζει τον άνθρωπο στα όλα του από πάντοτε, γιατί να μην έχει να κάνει και με την ανάγνωση; Και γιατί να μην συνδυάζεται η χαρά της ανάγνωσης με χώρους εξωτερικούς, με την φύση, το καφενείο, την καφετέρια, το λεωφορείο, το μετρό και κάθε μέσο που μας μεταφέρει, την παρέα, την παραλία (θέμα που έχουμε συζητήσει άλλοτε), γιατί ίσως δεν έχουμε φτιάξει την παράσταση τέτοιων αναγνώσεων, γιατί ίσως η αντίληψη της ανάγνωσης παραπέμπει σε ατομική, μοναχική δραστηριότητα, πράγμα που είναι και δεν είναι. Μοναχός κανείς διαβάζει αλλά διαβάζοντας δεν κάνει άλλο παρά να συνομιλεί με το κείμενο και κάθε κείμενο περιλαμβάνει ήχους και απόηχους πολλών κειμένων, κατά συνέπεια μέσα στην ανάγνωση κανείς συν-βρίσκεται. Το περιβάλλον της ανάγνωσης σπάνια έως ποτέ είναι βουβό και αποστειρωμένο, ακόμα και σε μια σιωπηλή βιβλιοθήκη, σε μια ήσυχη κρεβατοκάμαρα υπάρχεουν κίνηση, περάσματα και ακούσματα.


Ίσως πάλι οι διαβάζοντες να προσλαμβάνονται ως ιδιαίτερα, ευαίσθητα άτομα και από άμυνα να μην θέλουμε να εκπέμψουμε αυτό το σήμα.


Η εικονογράφηση στις Βολτίτσες δείχνουν την ευχαρίστηση της ανάγνωσης έξω, στην φύση, χωρίς τοίχους, στο κορίτσι που διαβάζει εντατικά να προλάβει την δύση του ήλιου, ο σεβάσμιος γέροντας με την μακριά γενειάδα που πλησιάζει τα αστέρια όσο περισσότερα βιβλία διαβάσει στην γη, την ξαπλωμένη κυρία ανάμεσα στα δέντρα, τα βιβλία στην βαλίτσα που έχει ξεβράσει η θάλασσα στην παραλία. Να και δυο πίνακες που έρχονται να δυναμώσουν το επιχείρημα. Το κορίτσι που διαβάζει στον ολάνθιστο κήπο μας στέλνει σε παραδεισένια μέρη. Ο μπρούμυτος εξερευνητής απορροφημένος περιηγείται τις σελίδες του βιβλίου του. Η κυρία στο καφενείο ευχαριστιέται το ποτήρι κόκκινο κρασί, την εφημερίδα και τον κόσμο. Υπάρχουν και πολλοί πολλοί παρόμοιοι πίνακες και φωτογραφίες.

Καλός καιρός και ανάγνωση γίνεται, είναι διπλή απόλαυση (ακόμα και σε μπαλκόνι της πόλης).


Και είχα πει ότι σήμερα θα μιλούσα για Τα μαύρα λουστρίνια της Μάρως Δούκα, μένει για επόμενη ανάρτηση…
Καλές ανοιξιάτικες αναγνώσεις!