Σάββατο 27 Φεβρουαρίου 2010

Η Σκιά του Ανέμου


Έκδοση του 2004, η πρώτη έκδοση με ατμοσφαιρικό εξώφυλλο και ράχη που προμηνύει ότι πρόκειται για ένα βιβλίο από εκείνα που μας αρέσει να αφήνουμε εδώ, στο ημερολόγιο αναγνώσεων.
Δυστυχώς οι εκδόσεις Λιβάνη στην καινούρια έκδοση προτίμησαν να αφαιρέσουν το κάλυμμα αυτό, με ένα νέο πιο κοντά στο ύφος των εκδόσεων.
Περιπλανώμενη στις σελίδες του συνάντησα τη σκέψη του Ισπανού συγγραφέα Carlos Ruiz Zafon και τις απόψεις του για τα βιβλία και τις λέξεις που είναι οι φυλακές των ανθρώπων.
Μερικές λέξεις στην αρχή ήταν αρκετές για να με πείσουν να διαβάσω το ογκώδες βιβλίο: «Το κάθε βιβλίο, ο κάθε τόμος έχει ψυχή. Τη ψυχή αυτού που το έγραψε και τη ψυχή αυτών που το διάβασαν και έζησαν κα ονειρεύτηκαν μαζί του. Κάθε φορά που ένα βιβλίο αλλάζει χέρια, κάθε φορά που κάποιος γλιστράει το βλέμμα του πάνω στις σελίδες του, το πνεύμα του διευρύνεται και δυναμώνει».
Κράτησε από το χέρι τη φαντασία μου και την ταξίδεψε στα στενά της Βαρκελώνης. Περπάτησα για άλλη μια φορά στη πολύβουη Ράμπλα κρατώντας ένα αγαπημένο βιβλίο, όπως και ο ήρωας της ιστορίας.
Εκείνος κρατούσε ένα βιβλίο που τυχαία διάλεξε μέσα από τους εκατοντάδες τόμους που χάνονται στη λήθη όταν ένα βιβλιοπωλείο κλείνει, όταν μια βιβλιοθήκη εξαφανίζεται, όταν μια έκδοση δεν πουλάει και πρέπει να πολτοποιηθεί, όταν ένας συγγραφέας κυριευμένος από αυτό που κάποιοι αποκαλούν τρέλα κυκλοφορεί ψάχνοντας τα βιβλία που γέννησε η πένα του για να τα κάψει, να χαθούν τα σημάδια της σκέψης του.
Ένα τέτοιο βιβλίο ήταν το πρώτο βιβλίο που διάβασε στα έντεκα του και θέλησε να ακολουθήσει το νήμα της ιστορίας του συγγραφέα, χωρίς να γνωρίζει ότι γίνεται και αυτός μέρος της ιστορίας.
Ώρες ώρες με τρομάζει η δύναμη της φαντασίας ή η δύναμη των λέξεων.
Η πυκνή γραφή του συγγραφέα είχε τη δύναμη να παρασύρει τη φαντασία μου, να γίνω κι εγώ με τη σειρά μου μέρος της ιστορίας.
557 σελίδες γεμάτες λέξεις, πολυάριθμες παρομοιώσεις, περιττές περιγραφές που σε βουτούν με βία μέσα στις σελίδες και σου επιβάλλουν να ακολουθήσεις, θα ελευθερωθείς μόνο όταν φτάσεις στην τελευταία τελεία.
Πάντα τα ογκώδες μυθιστορήματα, κατά την άποψή μου, έχουν κάποιες λεπτομέρειες ή κάποιες επαναλήψεις που αν δεν υπήρχαν η ιστορία θα παρέμενε το ίδιο μαγική.

Κυριακή 21 Φεβρουαρίου 2010

Παιδικών βιβλίων συνέχεια κι άλλα


Στο ίδιο περίπου μήκος κύματος με την προηγούμενη ανάρτηση και η τωρινή. Ένα παιδικό βιβλίο που φέρνει κοντά ιστορίες ανθρώπων που αφήνουν τον τόπο τους για άλλα μέρη και ιστορίες που απλά θέλουν να ειπωθούν και να ακουστούν. Μιλάει για φαινόμενο της καθημερινότητάς μας.
Μεγάλο και πάντα επίκαιρο το θέμα της μετανάστευσης. Οι μετακινήσεις ατόμων, ομάδων και πληθυσμών προς την Ελλάδα είναι κοινός τόπος, γνωστές σε όλους, φανερές σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας. Βλέπουμε, ζούμε, πέφτουμε πάνω τους ακόμα και αν δεν το επιθυμούμε. Συναντιόνται με τις διαδρομές μας. Οι συναντήσεις γεννούν ποικίλα αισθήματα που απλώνονται από την αδιαφορία με το κατέβασμα των ματιών, την πρωταρχική περιέργεια, το πλησίασμα, την συμπάθεια μα και τον φόβο, την ανησυχία για το άγνωστο. Και ο φόβος άμα τρυπώσει μέσα μας, μας αδράχνει με μια λαβή που πιάνει το είναι. Αποσυντονίζει, μπερδεύει. Ο φόβος αναδύει την δική του μυρωδιά. Αλλά πώς είναι δυνατόν να φοβάσαι παιδιά από έχουν έρθει από αλλού, εκείνα φοβούνται περισσότερο, εκείνα έχουν χάσει το γνωστό τους έδαφος κάτω από τα πόδια τους.
Στην Ελλάδα βρίσκονται πολλά τέτοια παιδιά, πηγαίνουν σχολείο, μαθαίνουν τον ξεχωριστό μας αλφάβητο, αισθάνονται σπίτι τους γιατί άλλο σπίτι δεν έχουν, προσπαθούν, καταβάλλουν μεγαλύτερη προσπάθεια για το κάθε τι. Ανήκουν και δεν ανήκουν, οι εικόνες τους είναι ανάκατες, τις φορτώνουν στον δίσκο τους, τις ταξινομούν, τις επεξεργάζονται, τις βγάζουν με τον δικό τους τρόπο, ζυμωμένες.
Η Φαουζέγια, το κοριτσάκι από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, έχει φίλο ένα λευκόφτερο χελιδόνι, στο βιβλίο του Βαγγέλη Ηλιόπουλου, Κι οι ιστορίες μεταναστεύουν, σε εικονογράφηση της Διατσέντα Παρίση από την σειρά χωρίς σωσίβιο των εκδόσεων Πατάκη (32 σελίδες για παιδιά της πρώτης και της δευτέρας δημοτικού). Ο πατέρας της πρέπει να πάει να δουλέψει στην Ελλάδα. Από όλες τις απώλειες η Φαουζέγια λυπάται που θα χάσει τον φίλο της το χελιδόνι που λέει τις ιστορίες της. Φεύγει με την λύπη ότι όταν γυρίσει την Άνοιξη δεν θα την βρει. Αθήνα μια άλλη πόλη στην άλλη πλευρά της θάλασσας, αλλιώτικη. Νοσταλγία την κυριεύει, το χελιδόνι την επισκέπτεται στα όνειρά της. Στο ελληνικό σχολείο σιγά σιγά, με το παιχνίδι κάνει νέους φίλους, υπάρχουν και μερικοί που την κοροϊδεύουν. Μιλάει και στις δυο γλώσσες μα δυσκολεύεται να γράψει, και στις δυο γλώσσες. Το λευκόφτερο χελιδόνι της θα την βρει στην Αθήνα και θα την βοηθήσει να γράψει τις σωστές λέξεις για τις ιστορίες της. Οι ιστορίες ταξιδεύουν από την μια γλώσσα στην άλλη, ενώνουν και ενώνονται.
Η συζήτηση για τους μετανάστες εντείνεται τον τελευταίο καιρό. Εμφανίστηκε και νομοσχέδιο για να ρυθμίσει ορισμένα ζητήματα, ειδικά αυτά των παιδιών. Φορείς, οργανώσεις, ομάδες, πνευματικοί άνθρωποι δίνουν το παρόν, μιλούν, δημοσιεύουν, απαντούν. Διάλογοι, λογομαχίες, λόγοι και αντίλογοι. Η κουβέντα ωφελεί όταν τα αφτιά και τα μυαλά είναι ανοικτά και ακούγονται τα επιχειρήματα όλων των πλευρών, όταν οι άνθρωποι δεν περιχαρακώνονται και επιτρέπουν στους εαυτούς τους να φωτίσουν τα ζητήματα και από άλλη γωνία, όταν η βάση της κουβέντας δεν περιστρέφεται γύρω από τα οικονομικά και μόνο αλλά μπαίνει ο ανθρωπιστικός παράγοντας στο τραπέζι, το αίσθημα ευθύνης απέναντι στην συνείδησή μας.

Δευτέρα 15 Φεβρουαρίου 2010

Παιδικά βιβλιοβιβλία

Πρώτη φορά μου σέρνεται μια ανάρτηση για τις Βολτίτσες τόσο πολύ. Δεν το βάζω κάτω, επανέρχομαι με καινούργια λόγια πάνω στα παλιά, ίσως να έχουν χάσει και την επικαιρότητά τους. Μα πάλι όχι, τα βιβλία πάντα μιλάνε.
Κυριακή. (Εννοείται η προηγούμενη, τούτη είναι φωτεινή). Βρέχει ασταμάτητα και ο ουρανός κρέμεται σιωπηλός και υπόγκριζος. Η ΕΜΥ να απειλεί/προειδοποιεί για επιδείνωση εδώ και εκεί και σε άλλα μέρη του πλανήτη.
Κάθομαι και ξαναφέρνω στο νου μου την επίσκεψη στην 3η Έκθεση Παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου. Στο ίδιο μέρος, χωρίς εκπλήξεις χωροταξικού τύπου. Ο κόσμος συνέχεια πολύς και πυκνός (το τσέκαρα και με άλλους επισκέπτες που πήγαν άλλες ώρες και άλλες μέρες). Η ατμόσφαιρα είχε ζωντάνια στους διαδρόμους, εμπρός από τα διαμορφωμένα «περίπτερα» και πίσω από αυτά. Μια κίνηση, ένα πολύχρωμο κύμα σε πολλά ύψη, από χαμηλά τα νήπια έως ψηλά οι γονείς και τροχοφόρα καρότσια με ενεργητικά ή παραδομένα στον ύπνο βρέφη. Φωνές διάχυτες, από τις εκδηλώσεις και τα δρώμενα που συγκέντρωναν μεγάλο ενδιαφέρον, φωνές αλλιώτικες, όπως αλλάζουν σε ρυθμό, άρθρωση, ένταση και ταχύτητα όταν απευθύνονται σε παιδιά. Τα παιδιά να μιλάνε κανονικά, όταν διαφωνούσαν, τότε έκαναν τα τσαλίμια τους.
Τι να πω τώρα; Η συγκομιδή παιδικών βιβλιοβιβλίων καλή, οκτώ εντόπισα μέσα στα πολλά. Ίσως, μάλλον, να υπήρχαν περισσότερα. Το κακό είναι ότι δεν ήταν δυνατόν να τα αγοράσω όλα για να τους ρίξω μια κοντινή ματιά. Ειδικά τα μεγάλου μεγέθους με σκληρό εξώφυλλο είχαν γύρο στα 15 €. Χμ! Τέλος πάντων! Το θέμα των τιμών μια άλλη ιστορία, θα μπορούσε να γίνεται μια έκπτωση, βοηθάει γενικά, δίνει και παραπάνω νόημα στην Έκθεση.
Επιτόπου σε ισορροπία κράτησα σημειώσεις των τίτλων και του εκεί φυλλομετρήματος. Με γενναιοδωρία περιέλαβα και δύο οριακά της κατηγορίας. Πριν τα προσθέσω στον κατάλογο, παρατηρώ αριθμούς. Από τους οκτώ τίτλους οι πέντε είναι Ελλήνων συγγραφέων και οι τρεις ξένοι (αγγλικοί και γαλλικός). Πατάκης τρία, Μεταίχμιο τρία, (ισοπαλία, σημειώσατε Χ) Κάστωρ ένας, Παπαδόπουλος ένας. Τα τρία του Πατάκη έχουν γραφεί από τον Βαγγέλη Ηλιόπουλο, Ο θησαυρός του Βιβλιοπόντικα (αυτό το ήξερα και το αναζήτησα ειδικά), η Έμπνευση μου είπε να σας πω… δέκα παραμύθια και μισό (περιλαμβάνει CD με αφήγηση της ιστορίας και μουσική) και Κι οι ιστορίες μεταναστεύουν (τα δύο οριακά αλλά με ενδιαφέρον).
Από τις εκδόσεις Μεταίχμιο του Άρη Μπουλώτη, Ο Αζόρ και ο Κωστάκης στο Σχολείο, εικόνες Λήδα Βαρβαρούση, της Κάρολ Ντόναχιου, Η ιστορία της γραφής, μετάφραση-επιμέλεια Μαρίζα Ντεκάστρο από τις εκδόσεις Κάστωρ της Ρίτα Μάρσαλ, Μισώ το διάβασμα. Βιβλίο τέλειο το τελευταίο με εικονογράφηση έργο τέχνης, όμορφη όπως του αξίζει, για τον Ευτύχη και την σκυλίτσα του την Σελίδα. Μα εδώ θα σταθώ σε έναν άλλο τίτλο, στα γράμματα που χορεύουν της Μαρίας Ρουσάκη, εικονογράφηση της Ίριδας Σαμαρτζή από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.

Τα γράμματα χορεύουν κυριολεκτικά για την Ελίζα γιατί η Ελίζα έχει μαθησιακές δυσκολίες, λειτουργεί διαφορετικά στο βάθος του μυαλού της, βλέπει τα γράμματα αλλιώς, τους αριθμούς ανάποδα, στο περίπου, ειδικά αν μοιάζουν. Ακόμα και τις κινήσεις τις καθρεφτίζει αντίθετα. Τα γραμμένα σημεία την μπερδεύουν, δεν κάθονται ήσυχα μπροστά στα μάτια της να τα αποκωδικοποιήσει. Ζαλίζεται, αργεί, καταβάλει μεγάλη προσπάθεια εκεί που τα άλλα παιδιά δεν μοιάζει να παιδεύονται και τόσο. Ενώ έχει μεγάλο ενθουσιασμό, τραβάει ζόρι, την πιάνει το παράπονο, την κατακλύζει ένα τεράστιο επαναλαμβανόμενο «γιατί, γιατί, γιατί». Ο μπαμπάς της Ελίζας της εξηγεί, έχει υπομονή, είναι εκεί για να την υποστηρίξει να βρει τους τρόπους να ξεπεράσει τις δυσκολίες της, κόλπα και μυστικά. Αναθαρρεύει η Ελίζα «Μήπως τα γράμματα χορεύουν για να τα αγαπήσω πιο πολύ;». Τα γράμματα χορεύουν γιατί της Ελίζας της αρέσει ο χορός…

Ο τίτλος δεν παραπέμπει σε ποιητική εικόνα. Το βιβλίο δεν μιλάει για τα ωραία και εύκολα πράγματα. Τουναντίον καταπιάνεται με ένα θέμα δύσκολο, που πολλές φορές θεωρείται ταμπού γιατί συνδέει την εξυπνάδα και την μάθηση με την σχολική παρακολούθηση. Η δυσλεξία μα και άλλες ιδιαιτερότητες έως πολύ πρόσφατα ήταν σχεδόν ψιλοάγνωστες, χωρίς πρόνοια αντιμετώπισης. Αποτελούσαν ντροπή για την οικογένεια αν ένα παιδί για οποιονδήποτε λόγο δεν «έπαιρνε τα γράμματα» για αυτό και κρατιόταν στα κρυφά. Προκατάληψη με τα όλα της. Πήρε καιρό για να γίνει αποδεκτή μια δυσλειτουργία και να μη θεωρείται δικαιολογία, τεμπελιά, αργό πνεύμα. Για αυτό έχει σημασία που κυκλοφορεί και παιδικό βιβλίο για παιδιά της πρώτης και δευτέρας δημοτικού που περιγράφει την δυσλεξία, την αποενοχοποιεί και προσφέρει αισθήματα πίστης και αισιοδοξίας για την αντιμετώπισή της. Είναι η αισιοδοξία που ενδυναμώνει την θέληση και βοηθά να ξεπεραστούν τα εμπόδια. Και στο κάτω κάτω όλοι μας συναντάμε εμπόδια, αν δεν είναι αυτό είναι το άλλο ή το παράλλο. Όλοι χρειαζόμαστε αισιοδοξία και οι ιστορίες των άλλων μας βοηθάνε να νοήσουμε και να κατανοήσουμε.